Jollibee đã bắt đầu nhận nhượng quyền thương hiệu từ tháng 11-2015, sau 10 năm hoạt động tại Việt Nam. Ảnh: QUỐC HÙNG

(TBKTSG) – Từ kinh nghiệm của những người mua nhượng quyền thương mại (franchise), một thương hiệu nổi tiếng chưa đảm bảo cho sự thành công của thương vụ franchise, trong khi vốn đầu tư mở một cửa hàng như thức ăn nhanh hay quán cà phê dưới những thương hiệu quốc tế lên đến hàng tỉ đồng.

Cần 4-6 tỉ đồng để mở một cửa hàng

Xu hướng nhượng quyền thương mại của các thương hiệu nhà hàng thức ăn nhanh hoặc chuỗi cà phê nước ngoài là cơ hội để những người có ý định khởi nghiệp ở trong nước có thể bắt tay kinh doanh ngay mà không phải qua giai đoạn xây dựng thương hiệu gian khổ. Bởi một khi được chọn là nhà nhượng quyền thứ cấp, nhà khởi nghiệp có sẵn một mô hình kinh doanh thành công để áp dụng, được thừa hưởng kinh nghiệm, bí quyết tổ chức kinh doanh của bên nhượng quyền, hiệu ứng chuỗi của hệ thống.

Về các thương vụ nhượng quyền, mỗi thương hiệu đều có cách tính khác nhau, có chuỗi chỉ tính phí từng phần, nhưng cũng có nhà nhượng quyền tính phí trọn gói khi nhà đầu tư mở một điểm kinh doanh.

Đơn cử, chi phí đầu tư mở một cửa hàng thức ăn nhanh thương hiệu Jollibee ước tính từ 4,5-5 tỉ đồng (chưa bao gồm tiền thuê mặt bằng), thời gian hoạt động của giấy phép là năm năm. Hàng tháng, bên nhận nhượng quyền còn phải trả cho bên nhượng quyền 5% trên doanh thu của cửa hàng. Sau năm năm, nhà đầu tư có quyền gia hạn giấy phép hoạt động nhưng phí nhượng quyền hàng tháng có thể thay đổi. Theo Jollibee, mức phí nhượng quyền hàng tháng ở các thị trường khác được hãng này áp ở mức cao hơn, khoảng 10%.

Trong khi đó, để đầu tư một cửa hàng Lotteria rộng từ 130-250 mét vuông, riêng chi phí máy móc, trang thiết bị ước tính đã khoảng 4-5,5 tỉ đồng. Ngoài ra, bên nhận nhượng quyền còn phải đóng phí gia nhập 200 triệu đồng (chưa bao gồm thuế VAT), phí thương hiệu hàng tháng là 3% doanh thu.

Đối với thương hiệu thức ăn nhanh Subway của Mỹ, mỗi khách nhận nhượng quyền khi mở cửa hàng Subway đầu tiên phải đóng phí 110.000 đô la Mỹ (hơn 2,4 tỉ đồng), chưa kể những khoản đầu tư khác về trang thiết bị, mặt bằng… Diện tích yêu cầu đối với mỗi cửa hàng phải từ 60 mét vuông.

Trong lĩnh vực thức uống, chuỗi cà phê Caffé Bene của Hàn Quốc tính phí nhượng quyền thứ cấp theo từng mét vuông diện tích cửa hàng, mức phí là 100 đô la Mỹ/mét vuông, diện tích mỗi cửa hàng từ 150-300 mét vuông. Hàng tháng, bên nhận nhượng quyền phải trả 5% doanh thu và thêm 1% cho phí quảng cáo. Ông Trương Tuấn Anh, Phó giám đốc Công ty TNHH Caffé Bene Vina, cho biết trung bình tổng chi phí đầu tư một cửa hàng khoảng 300.000 đô la Mỹ (hơn 6,6 tỉ đồng)…

Điều mà hầu hết người kinh doanh cửa hàng nhượng quyền thương hiệu quan tâm là thời gian hoàn vốn. Vấn đề này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như địa điểm kinh doanh, cách quản lý, tính cạnh tranh của khu vực…

Ai nhận nhượng quyền?

Với mức đầu tư một cửa hàng nhượng quyền thứ cấp trong lĩnh vực thức ăn nhanh hay quán cà phê khá lớn hiện nay, cộng thêm tình hình vay vốn nhiêu khê, nhiều người từng muốn tham gia vào lĩnh vực này đã phải rút lui.

Theo đại diện một chuỗi thức ăn nhanh, thương hiệu này bắt đầu nhượng quyền thứ cấp từ cuối năm 2014, hiện đã có khoảng chục cửa hàng thứ cấp trên địa bàn TPHCM nhưng hầu hết người nhận nhượng quyền không phải là những nhà đầu tư khởi nghiệp mà phần lớn là các doanh nghiệp có thâm niên thay đổi lĩnh vực kinh doanh. Với những nhà đầu tư này, họ đã có kinh nghiệm trên thương trường, và việc xoay xở vốn 5-7 tỉ đồng không quá khó khăn. Đây cũng là đối tượng mà nhà nhượng quyền này đang ưu tiên khai thác, vì thật ra, hãng không kỳ vọng nhiều vào những nhà kinh doanh mới, trừ những trường hợp có sẵn nguồn lực tài chính của gia đình, không quá phụ thuộc vào vốn vay.

Tương tự, hãng thức ăn nhanh Jollibee (bắt đầu nhượng quyền thứ cấp vào tháng 11 vừa qua) chia sẻ rằng họ cũng dành sự ưu tiên cho các nhà kinh doanh có sẵn vị trí phù hợp và có đủ nguồn lực tài chính. Theo đánh giá của Jollibee, trong số khoảng 120 đề nghị nhận nhượng quyền kinh doanh trong tháng đầu tiên hãng triển khai nhượng quyền thứ cấp, chỉ khoảng 10-15% là có tiềm năng phát triển.

Với gần 20 năm kinh nghiệm trong ngành bán lẻ và nhượng quyền, bà Nguyễn Phi Vân, người từng được biết đến với việc đưa thương hiệu Gloria Jean’s Coffees vào Việt Nam cách đây nhiều năm và hiện là cố vấn về nhượng quyền cho Chính phủ Malaysia, tại các nước phát triển, nhượng quyền là một trong những ngành được các ngân hàng, tổ chức tài chính tích cực cho vay tín chấp, từ cho vay vốn đầu tư dự án (lên đến 70% tổng vốn đầu tư) tới cho vay vốn lưu động để phát triển kinh doanh. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp nhượng quyền cho đối tác nhận nhượng quyền vay vốn khi họ cần thúc đẩy sự phát triển của hệ thống. Nhượng quyền thứ cấp nhờ vậy mà phát triển nhanh chóng tại các quốc gia này. Trong khi đó tại Việt Nam, hiện chưa có một tổ chức tín dụng nào công bố cho vay tín chấp trong lĩnh vực nhận nhượng quyền thương hiệu. Và có rất ít trường hợp ngân hàng cho vay mua tài sản theo hình thức thế chấp bằng tài sản mua bằng tiền vay. Đây là một khó khăn cho những người muốn khởi nghiệp trong lĩnh vực này.

Không cam kết thành công, nhưng…

Điều mà hầu hết người kinh doanh cửa hàng nhượng quyền thương hiệu quan tâm là thời gian hoàn vốn. Vấn đề này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như địa điểm kinh doanh, cách quản lý, tính cạnh tranh của khu vực…

Trong số 70 điểm kinh doanh của Jollibee tại Việt Nam, có nơi hoàn vốn chỉ sau hai năm nhưng cũng có cửa hàng mất đến tám năm. Lotteria cũng cho biết thời gian hoàn vốn trung bình của một cửa hàng từ 3-5 năm. Còn theo ông Tuấn Anh, cửa hàng Caffé Bene đầu tiên tại khu trung tâm TPHCM có khả năng hoàn vốn sau ba năm.

Tuy các nhà nhượng quyền không thể cam kết với đối tác nhận nhượng quyền về thời gian hoàn vốn, nhưng họ cho biết một khi đã nhượng quyền thương hiệu, họ có trách nhiệm hỗ trợ cửa hàng thứ cấp phát triển tương tự những điểm kinh doanh mà họ tự mở. Điều mà họ quan tâm gìn giữ là hình ảnh thương hiệu nên nếu một cửa hàng thứ cấp kinh doanh không hiệu quả, hoạt động nhượng quyền sau đó của thương hiệu rất có thể sẽ bị ảnh hưởng.

Theo bà Trần Thị Lan Anh, Phó chủ tịch tập đoàn Jollibee Food, ngoài vị trí thuận lợi, cửa hàng có nhân sự quản lý giỏi thì việc kinh doanh sẽ phát triển thuận lợi. “Một số cửa hàng của Jollibee sau một thời gian hoạt động không hiệu quả đã được thay thế người quản lý giỏi, và chỉ sau vài tháng thì hiệu quả kinh doanh hơn hẳn”, bà cho biết. Còn với thương hiệu Caffé Bene, ông Tuấn Anh cho biết công ty có chính sách mua lại 51% vốn của các cửa hàng nhượng quyền trong trường hợp cửa hàng kinh doanh khó khăn.

Dù vậy, theo bà Nguyễn Phi Vân, thực tế ở nhiều nước có không ít nhà đầu tư nhận nhượng quyền bị phá sản, có cả những trường hợp kiện nhà nhượng quyền vì cửa hàng đã kinh doanh thua lỗ hoặc không đạt được mục tiêu đề ra. “Ở các nước, chuyện ra tòa giữa đơn vị nhượng quyền và đối tác nhận quyền là thường xuyên”, bà Vân khẳng định.

Bà Vân cũng nêu một thực tế ở Việt Nam là trong khi hoạt động nhượng quyền đòi hỏi người nhận nhượng quyền phải tuân thủ theo quy định, quy trình và hệ thống của doanh nghiệp nhượng quyền, thì điều này có vẻ như đi ngược với tinh thần sáng tạo, tự quyết của nhiều chủ cửa hàng ở thị trường trong nước. Không phải ai cũng có thể hoạt động trong khuôn khổ kỷ luật của mô hình nhượng quyền.

Theo bà Vân, việc đưa thương hiệu nước ngoài vào hoạt động tại thị trường Việt Nam không đơn giản. Như Gloria Jean’s Coffees đã rất nổi tiếng và thành công tại Úc, nhưng nếu “bê nguyên xi” mô hình tại Úc áp dụng cho Việt Nam thì kết quả không như kỳ vọng. “Chỉ có thể áp dụng nguyên mẫu đối với những thương hiệu thật phổ biến trên khắp thế giới, còn thương hiệu chỉ được nhận biết tại một khu vực thì lại khác…”, bà Vân nói.

Tác giả: Quốc Hùng
thesaigontimes.vn